De Zwijndrechtse Waard omstreeks 1028.

In het Boele-nieuws van juli/augustus 1961 trof ik een artikel aan met bovengenoemde tekst. Een artikel van de hand van de toenmalige hoofdredacteur Joost van Beek. Er werkten toen bij Boele's Scheepswerven en Machinefabriek B.V. een behoorlijk aantal Rijsoordenaren, waaronder twee bijzondere figuren, Jan Schop, de secretaris van de bedrijfsleiding, die de gehele dag met twee telefoons aan de oren zat om alle moeilijke en soms vreemde vragen te beant¬woorden en niet te vergeten Klaas van der Linden, jaren lang de verbandmeester, ook wel paplap of hospik genoemd. Ze woonden op een prachtige locatie aan de Waal. Als een eerbetoon aan die Rijsoordenaren en aan de samenstellers van dit artikel waaronder de Ridderkerkse historicus J. van der Es (1910-1993) onderstaand verhaal.
 In dit artikel willen we uw aandacht vragen voor het prachtige binnenwater De Waal te Rijsoord, een stukje natuurschoon in onze alsmaar voller wordende omgeving. De Waal roept bij iedereen verschillende gedachten op. Op onze Ridderkerkse bedrijven zijn heel wat mensen, die bij het woordje "Waal" onmiddellijk denken aan hun hengellat, want de Waal is een ideaal viswater. Een hengeldag in een roei-bootje op de Waal is een heerlijke rustgevende vakantiedag. Sportieve lieden denken aan de Waal als het oord waar 's winters de schaatssport beoefend kan worden. Als de Waal dicht is, wordt Rijsoord een bijzondere trekpleister. In de zomer kunnen de sportieve hun hart ophalen met kanoën, roeien en zeilen. Ook is het gebied een inspiratiebron voor kunstenaars.

Duik in de historie.

Hoe is dit prachtige stuk recreatiegebied eigenlijk ontstaan? Is het altijd binnenwater geweest, van waar tot waar loopt het, hoe lang is het, kortom, wat is de geschiedenis van de Waal? Om een antwoord hierop te vinden moeten we met elkaar een duik in het verleden nemen. Houdt u vast, want het wordt een enorme diepe duik, namelijk naar het jaar 1331, het jaar waarin de geschiedenis van de Waal als binnenwater begint. Vanaf dat jaar is met stellige zekerheid de loop der gebeurtenissen vast te stellen. Vóór die tijd ontbreken veel gegevens. Daarom moet u de kaart van omstreeks het jaar 1028, hierbij afgedrukt, met het nodige voorbehoud bekijken. In die tijd werden nog geen kaarten gemaakt en de gegevens, waarop de tekening is gebaseerd, moesten aan de schaarse oorkonden ontleend worden. U kunt zien, dat de Waal toen een brede stroom was, die verbonden was met een oostelijke en zuidelijke rivier, de tegenwoordige Noord en Oude Maas. In een veel vroeger tijdperk stroomde de Waal voorbij het huidige Heerjansdam ongetwijfeld verder in zuidwestelijke richting zeewaarts. Er zijn geleerden die beweren dat het zuidwaarts gerichte gedeelte een overblijfsel was van de z.g. Zwaantjesstroom. Dit zou ook de naam Het Zwaantje te Rijsoord kunnen verklaren. Afzettingen van deze stroom werden indertijd gevonden bij de boringen voor Rijksweg 16. Het oostelijk stuk van de Waal, bij de Noord dus, is zo zonder enige twijfel de voortzetting van de Oud-Alblassestroom, die met twee takken de huidige Noord kruiste. De Oud-Alblassestroom is inmiddels geheel verland. Een andere tak van deze stroom bestaat nog in de huidige Alblas (Graafstroom) te Alblasserdam. In grote lijnen gezien vormde de Waal de natuurlijke scheiding tussen twee poldergebieden: Swijndrecht Were, nu de de Zwijndrechtse Waard en de Riederwairt, nu Oud Reijerwaard. In de eerste helft van de 14de eeuw raakte het Zwijndrechtse gebied geheel overstroomd en lag prijsgegeven aan het spel der getijden. Zonder twijfel is de landstreek van dijken voorzien geweest, maar dat is niet voldoende geweest om een noodlottige overstroming van (vermoedelijk) 1322 het hoofd te bieden.

Vervolg De Waal te Rijsoord en haar historie deel 2.