Ruzie op het platteland.

Harry Aardoom heeft een bijzondere hobby. Hij doet al jaren onderzoek in de Rechterlijke Archieven in Zuid-Holland: Baljuw en Hoge Vierschaar van Zuid-Holland. Hij is daar inmiddels een expert in geworden. Over gebeurtenissen die ook lezenswaardig zijn voor een groter publiek schrijft hij artikeltje en publiceert deze zo mogelijk. Voor de rubriek "Terug in de tijd met de Stichting Oud Ridderkerk" verzorgde hij vorig jaar verslagen over gebeurtenissen in Ridderkerk uit vervlogen tijden waarover een oordeel werd geveld door de Hoge Vierschaar van Zuid-Holland.
U herinnert zich misschien nog wel de verhalen over "een simpele onnosele", "een kwade dronk" en "een herroepen verbanning". Onderstaand verhaal speelde zich niet in Ridderkerk zelf af, maar wel in de directe omgeving (Smitshoek). Het laat zien dat geweld van alle tijden is.
Matthijs Bospenning was kennelijk in Carnisse en omgeving een man waar men bang van was. Hij dreigde, schold, vernielde en mishandelde bij herhaling. Op 10 Januari 1785 stond hij voor de hoge vierschaar van Zuid-Holland in Dordrecht. Jan de Graaf woonde met zijn oude vader onder Smitshoek, een buurtschap bij Carnisse. Vader was "een oud en weerloos man". De dag daarvoor,op 9 Januari 1785, kwam Matthijs 's middags onverwachts aan bij het huis van Jan de Graaf. Matthijs leek nuchter te zijn, dat werd met nadruk genotuleerd. Maar hij kwam ongevraagd binnen en zocht ruzie. Hij schold de oude vader uit voor "oude hond". Hij sloeg hem terwijl met zijn tabaksdoos en dreigde dat hij hem zou doodsteken als een varken. Vervolgens trok hij zijn mes en bedreigde daar vader mee. Uiteraard nam Jan dat niet, hij pakte het mes af en verwijderde Matthijs met geweld uit huis.
De deur werd ingeramd. Toen was de boot pas goed aan. Matthijs ramde de deur in. Die brak in drie stukken. Er werd genotuleerd dat de vrouw van Matthijs Bospenning op dat moment ook in het huis van Jan de Graaf aanwezig was. Matthijs bedreigde ook haar, stak naar zijn vrouw met een riek of hooivork. Zij vluchtte het huis uit en zocht bescherming in het huis van buurman Jacob Hof.
Matthijs vond vervolgens een bijl in de schuur. Op dat moment vond Jan de Graaf het welletjes en stuurde zijn jongste zoon per paard "naar de baljuw om hulp te halen". Er zal wel bedoeld zijn dat hij een gerechtsdienaar van justitie moest gaan waarschuwen.
Inmiddels probeerde Matthijs ijverig de deur open te hakken, en toen dat niet snel genoeg lukte zette hij de riek tussen stijl en slot om de deur open te wrikken. Ineens kreeg hij een beter idee. Hij sloeg de sluitingen van de luiken van een venster kapot, sloeg vervolgens het venster kapot en klom naar binnen.
Op dat moment nam Jan zijn vader in de armen en vluchtte met vader naar buurman Jacob Hof.
Matthijs bleef nog anderhalf uur in het huis van Jan de Graaf. Hij eiste jenever en "een stuk" (geld). Jan gaf hem dat.

Gearresteerd.

Matthijs werd kennelijk nog diezelfde dag gearresteerd. Wat mij opviel was de volkomen weerloosheid van de slachtoffers. Matthijs was er kennelijk van overtuigd dat ze niet over hem durfden klagen. Dat kwam méér voor in de achttiende eeuw. In vroeger tijd was dit gedrag, indien het bij herhaling plaats vond, reden voor de doodstraf. Maar in het tijdperk van de verlichting werd men terughoudend met executies. Bedenk dat het de schepenen waren die beslisten. De baljuw eiste nogal eens de doodstraf, maar de schepenen beslisten meestal anders. Vervolgens moest de baljuw de beslissing van de schepenen uitvoeren. Met andere woorden, het "verlichte beleid" was een min of meer democratische visie.

Harry Aardoom.