Willem Drees bij de opening van de Noordhave in Bolnes. Voor zijn bezoek werd hij over de verschillen in Ridderkerk bijgepraat door Willem Verkaik.

Wim: "In verenigingsverband, bijvoorbeeld in de geitenfokkerij. Er was een katholieke, een protestant christelijke en een neutrale vereniging. Misschien nog wel meer. Splitsingen naar religie binnen een kerk kwamen ook veel voor Toen oud-ministerpresident Willem Drees De Noordhave in 1973 in Bolnes opende, moest ik ervoor naar Den Haag. Zegt Drees tegen me: "Wim, leg me nou eens uit wat de verschillen in Ridderkerk zijn." Om het hem te schetsen gaf ik op mijn manier een kort sociologisch politiek overzicht:

Bolnes is niet confessioneel; SDAP/NVV zijn • er sterk. Waarom?

Door de aanwezigheid van scheepsbouw en de meer liberale kant van Boele. Slikkerveer kent een traditioneel sterke traditie van Vrijzinnig Democraten (liberaal) en de Christen Historische Unie (CHU). Ridderkerk centrum was overwegend Staatkundig Gereformeerde Partij (SGP) en Antirevolutionaire Partij (ARP); de Katholieke Volks Partij (KVP) was verwaarloosbaar. Er waren maar weinig katholieken in de gemeente (begin jaren zeventig kreeg de KVP haar eerste raadslid). Rijsoord, een echte landbouwsector en vlasindustrie: traditioneel ARP, een deel van de boeren was ook wel liberaal georiënteerd. Winkeliers: vaak richting CHU. Dominees hadden vaak groot.gezag. Gedwongen winkelnering bestond ook. Was je van ARP huize? Dan werd je geacht te kopen bij de AR-slager, de AR-bakker etc. Als je in de jaren vijftig De Combinatie opensloeg met Kerstmis dan trof je vaak drie advertenties aan van drie verschillende verenigingen, gebaseerd op religie en per wijk ingedeeld"

Was er ook een verschil in mentaliteit?

Wim: "Dat verschilde ook van dorp tot dorp. Een Bolnessenaar zal nooit 'Wim' tegen me zeggen op een vergadering. Wel 'Verkaik' of 'meneer Verkaik'. In Slikkerveer wel. Daar zeggen ze gemakkelijk: 'Hé, Wim, hoor eens...'. Dat verkleint de afstand. Daar kan je gebruik van maken in bepaalde situaties. De religie was natuurlijk ook van invloed op de mentaliteit van de bevolking. Burgemeester Verplanke sprak over Ridderkerk als een 'christelijk dorp'. En wat dacht je van het mandement? Katholieken werden door de bisschop opgedragen lid zijn van katholieke organisaties en vooral natuurlijk niet op socialistische partijen stemmen. Ja, dat is daarna wel veranderd. De confessionele invloed werd minder. De zuilenstructuur zakte in elkaar. .KVP, CHU en AR zijn samen gegaan in het Christen Democratisch Appel (CDA). Hoe dan ook, de biblebelt was van grote invloed. Voor de oorlog maar ook erna, nu ook. Er gaan nog velen naar de kerk. Mijn vader ving eens een gesprek op waarbij een boer tegen zijn personeelslid zei: 'Waarom zat je zondag niet in de kerk? Ziek? Niks mee te maken, nog een keer en je krijgt de zak.' De invloed van de dominee is er nu ook, maar minder. Vijftien jaar terug was het ondenkbaar dat een vrouw in de Riederborgh in een lange broek liep. Dat moest in een jurk. Tegen een dochter werd rustig gezegd dat ze daar MOEST gaan werken. Alsof ze geen eigen wil had. Gezag moest geëerbiedigd. Ik denk dat het tot ongeveer 1980 geduurd heeft. Toen kwam meer individuele vrijheid."

Werd er in die tijd veel op zondag gevoetbald?

Wim: "Voor de oorlog mocht er op zondag niks. Ja, later wel. Aan het eind van de oorlog voetbalde v.v. Slikkerveer op die dag. Maar na de oorlog,- onder burgemeester Crezée, leverde dat soms nog wel eens problemen op, heb ik horen zeggen. Op zondag was er in Bolnes een wedstrijd aan de gang. Op een veld bij de Kievitsweg, onder leiding van een scheidsrechter van de voetbalbond. Politieagent Diederik Dusschooten werd er heen gestuurd. Hij had er niet veel zin in, maar maakte natuurlijk een praatje met de scheids. Die vertelde hem dat hij volgens de reglementen van de KNVB de baas was op het veld. Of Dusschooten dat de burgemeester even wilde zeggen. Ja, ha, ha, toen was de wedstrijd allang afgelopen. Vanaf 1962 mocht er bij de oude watertoren en op het sportpark bij De Fakkel op zondag gevoetbald worden."

Heb je die onvrijheid zelf ervaren?

Wim: "Ja, de dominee hield tegen dat 'verdwaalde schapen', zoals ik, zich interesseerden voor de sociaal-democratie. En dan een functie uitoefenen in de jeugdbeweging? Nee, dat kon niet. Mijn moeder was trouwens bang. Bang voor een tante. Die had een hoge functie bij een bank. Allebei bezwoeren me om het niet te doen. Als dat bekend werd ..... het zou een schande in de buurt zijn en de baan van tante: ze werd vast ontslagen."

Waren de zuilen een buffer tegen fascisme?

Wim: "De NSB gaf volgens mij meer een Boer Koekoekeffect, geen Wilders- of Fortuin toestanden. De NSB had meer aanhang in de grote steden. De aanhang van de NSB weerspiegelde de doorsnee van de bevolking. Er was niet veel aanhang hier in Ridderkerk."
Elma: "Ik schat de aanhang van de Jeugdstorm van de NSB op ongeveer 50 personen. Mijn moeder kwam uit Duitsland. Er werd op een keer opgebeld. Ik werd bij de Jeugdstorm verwacht. Ik ben er nooit geweest. Mijn ouders waren fel tegen. Ik zie ze nog in uniform door de Oranjestraat marcheren. Een van de leiders heette Van Kooten. Jaap Pool was een andere bekende NSB'er. Hij woonde vlakbij, op de hoek van de hoek Oranjestraat. Daar was de Gieterij Pool. De foute politieman Van Leeuwen begon later een autobedrijf aan de Bourgondischelaan. Ik weet nog dat een aantal mij bekende moffenmeiden op het plein van de Nutsschool werd kaalgeschoren. Ze werden eerst uitgejouwd en op een open vrachtwagen door de straten van Slikkerveer rondgereden."

Dick de Winter.

28-03-2013